Mevzuat incelendiğinde yüksekte yapılacak işler için iki alternatifin bulunduğu görülecektir. Bunlar, kendinden yürüyüşlü personel platformları ile iskelelerdir. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve uygulaması için çıkarılmış yönetmeliklere göre:
- Yüksekte yapılan geçici işler, uygun bir platformda, güvenlik içinde ve uygun ergonomik koşullarda yapılamıyorsa, güvenli çalışma koşullarını sağlayacak ve devam ettirecek en uygun iş ekipmanı seçilecektir.
- Kişisel koruma önlemleri yerine toplu koruma önlemlerine öncelik verilecektir. İş ekipmanının boyutları, yapılan işe, öngörülen yüke uygun olacak ve tehlikesiz geçişlere izin verecektir.
- Yüksekteki geçici çalışma yerlerine ulaşım, geçişlerin sıklığı, söz konusu yerin yüksekliği ve kullanım süresi göz önüne alınarak, en uygun yol ve araçlarla yapılacaktır. Seçilen bu araçlar, yakın bir tehlike durumunda işçilerin tahliyesini de mümkün kılacaktır. Ulaşımda kullanılan yol ve araçlar ile platformlar, katlar veya ara geçitler arasındaki geçişlerde düşme riski bulunmayacaktır.
Merdiven kullanımı dahi 3 metreye kadar olan yükseklikler için ve o da sadece keşif ile sınırlanmıştır.
Taksimde çöken iskele – Eylül 2014
Aşağıda Türk mevzuatını da kullanarak bu iki alternatifin kullanımını karşılaştırmaya çalıştık.
19-9-14 tarihinde 29124 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan ve 1-7-2015 tarihinde yürürlüğe girecek olan “Ahşap ve Ön Yapımlı Çelik İle Alüminyum Alaşımlı Bileşenlerden Oluşan Dış Cephe İş İskelelerine Dair Tebliğ”in ekinde yer alan “Teknik Bilgi Sayfaları”nda Çelik Dış Yapı İskelelerinin uygulama esasları açıklanmaktadır. Bu esasların kendinden hareketli personel platformlar ile bir karşılaştırması aşağıda verilmiştir. Çelik iskeleler için verilmiş olan bilgiler doğrudan Tebliğ’in ekinden alınmıştır. Kendinden hareketli personel platformlar ile ilgili verilenler ise kendi yorumumuzdur.
1 İskele: İskelelerin taşıyabilecekleri azami ağırlıklar, levhalar üzerine yazılarak iskelenin uygun ve görülebilir yerlerine asılmalıdır. Belirtilen bu ağırlıkların iskele üzerinde düzgün yayılı olarak dağıtılmasına dikkat edilmeli, bu ağırlıkları aşan yükler iskelelere yüklenmemelidir.
Platform: Platform sahibi şirket ya da kiralama şirketi kullanıcıları sözlü ve yazılı şekilde benzer biçimde uyarabilir fakat benzerlik bu noktada bitmektedir. İskelelerin üzerine çıkarılan ağırlığı hesaplamak ve herhangi bir anda toplam ağırlığın istiap haddini geçmesini önlemek pratikte imkânsız olmasa da çok zordur. Buna karşılık platformların üzerindeki yükü ölçmek nispeten çok daha kolay ve basit bir şekilde yapılabilir.
2 İskele: Gece çalışmasının gerekli ve zorunlu olduğu haller ile gün ışığının yetersiz olduğu durumlarda uygun ve yeterli aydınlatma sağlanmalı, elektrik kablo ve cihazları gerek iskele gerekse çalışanlar için tehlike oluşturmayacak şekilde konuşlandırılmalıdır.
Platform: Platform üzerinde kullanılacak aydınlatma için de kullanılabilecek elektrikli aletler için bir priz bulunmaktadır. Bu prize güç taşıyan elektrik sistemi makinenin gövdesinin içinden geçirilip düzgün bir şekilde korunduğu için diğer alternatife göre daha güvenli ve pratik kullanıma sahiptir.
3 İskele: İş iskelelerinde mevcut çalışma yerleri ve geçitlerin buz, kar, yağmur gibi doğal etkenler ve kir, pas, yağ gibi diğer etkenler nedeniyle kaygan hale gelmemesi, alınacak önleyici tedbirler ve düzenli bakım yapılması suretiyle sağlanmalıdır.
Platform: Platformların zemini kaymaz malzemeler ile döşenmiş olup aynı zamanda her yönden koruma sağlayan bir korkuluk sistemi ile desteklenmiştir.
4 İskele: Sistemin hesabı yapılırken en büyük yüklemeler ve çalışma rüzgâr yükü, cepheye dik ve paralel olarak ayrı ayrı tatbik edilmelidir.
Platform: Platform kullanıcısı her konuda makine üzerindeki sensörlerle donatılmış bir uyarı sistemi tarafından desteklenmektedir. Alarm sistemi dışında kullanıcının doğrudan inisiyatif kullanması gereken iki nokta rüzgâr hızı ve makinenin istiap haddidir. Bu şekilde kullanıcı her ayrı durum için ayrı ayrı hesaplama yapmak zorunda kalmaz. Kaldı ki Türkiye şartlarında kullanıcıların bu çeşit hesaplamaları ne kadar yapabilecekleri de merak konusudur.
5 İskele: İskelelerin yatay kararlılığı, iskelenin bitişik binaya ankrajlar ile tutturulması ile sağlanmalıdır.
Platform: Platformların tanım itibariyle herhangi bir noktaya sabitlenmek zorunlulukları yoktur. Sadece ayaklı platformlar ayaklarını açtıktan sonra çalıştırılabilir ki bu da basit bir operasyondur ve herhangi bir sabitleme, vb. gerektirmez.
6 İskele: Çalışma alanları mümkün olduğunca yatay olmalı, eğimin 1/5’i aştığı durumlarda platformda bütün genişlik boyunca sağlam olarak tutturulan ayak tutucular bulunmalıdır.
Platform: Ayaklı platformlar çok yüksek eğimlerde dahi çalışabilmektedir. Dört çarpı dört platformlar ilave olarak zorlu şartlarda hizmet verebilmektedir.
7 İskele: İskelelerin sökümüne en üst kısımdan başlanılmalı, bina bağlantıları ise platformların tamamının alınmasından sonra yukarıdan aşağıya sökülmelidir.
Platform: Platformlar, kullanıcılarına montaj / sökme gibi sorunlar yaşatmaz ve nakil oldukları araçtan indirildikten sonra dakikalar içinde kullanıcıları istenilen yüksekliğe ulaştırırlar.
8 İskele: İskele sistemlerinde deformasyona ve korozyona uğramış ana, tali ve bağlantı elemanları kullanılmamalıdır.
Platform: Platformların bakımları çok daha basit ve hızlı bir şekilde gerçekleştirilebilir. İlave olarak bu makineler birçok arızayı kullanıcılarına alarm vererek ikazda bulunmaktadırlar.
9 İskele: İskelelerin inşasında kullanılan madeni elemanlar statik elektriğe karşı uygun şekilde topraklanmalıdır.
Platform: Platformların herhangi bir yere bağlantı gerektirmeyen topraklama sistemleri vardır.
10 İskele: En üst platform yüzeyi ile taban plakası alt kenarı arasındaki yükseklik 24 m’ nin üzerinde ise standart sistem konfigürasyonları dışında hesaplama yoluna gidilmelidir.
Platform: Verilen standartlar içinde kullanıldıkları sürece platformlar için böyle bir sınırlama yoktur.
11 İskele: Çalışma alanları arasındaki baş mesafesi boyutu en az 190 cm olmalıdır.
Platform: Platformlar için böyle bir sınırlama yoktur.
Güvenlik ve verimlilik konuları dikkate alındığında personel platformlarının alternatif çözümlere göre daha uygun olduğu gün geçtikçe daha belirgin hale gelmektedir. AB müktesebatına uyum yolunda olan Türkiye iş güvenliği mevzuatının varacağı nokta Avrupa ülkelerinin standartları ise Avrupa’da yüksekte iş yapmanın ana aracı platformlardır ve iskele kullanımı çok daha düşük seviyelerdedir. Tabi ki uzun süreli ve geniş alanları kapsayan işlerde iskele kullanımı devam edecektir fakat oranının zaman içinde çok daha aşağılara düşeceğini tahmin etmek zor değildir. Gelecek, güvenlik ve verimlilik platformlardadır!
Ataman Seferoğlu – Eylül 2014
Kaynak: “Ahşap ve Ön Yapımlı Çelik İle Alüminyum Alaşımlı Bileşenlerden Oluşan Dış Cephe İş İskelelerine Dair Tebliğ”in ekinde yer alan “Teknik Bilgi Sayfaları”
